به گزارش خبرگزاری ایچنا؛پدیده پروینی، پژوهشگر و کارشناس رسانه، دانش‌آموخته رشته رسانه و فرهنگ از دانشگاه لندن است. وی علاوه بر فعالیت در حوزه رسانه و سواد رسانه‌ای، ۱۵ سال است که در انگلستان به تدریس قرآن مشغول است.
از کودکی‌تان بگویید که چگونه به قرآن علاقه‌مند شدید؟
از دوران کودکی با جلسات قرآن انس و الفت خاصی داشتم و دوره‌هایی از زندگی‌ام را در محافل قرآنی گذرانده‌ام. دانش‌آموز ابتدایی بودم که به خاطر کسب رتبه ممتاز در درس‌هایم تشویق شدم و معلم جایزه‌ای به من داد. جایزه کتاب زیبایی بود با رنگ‌های متنوع که حروف و واژه‌های قرآنی را به زبان ساده آموزش می‌داد. این کتاب برایم جذابیتی خاص داشت به‌طوری‌که در طی دو روز تمام مطالب آن را خواندم و سعی کردم تمرین‌های آن را انجام دهم.
قرآن را از چه کسی یاد گرفتید؟
معلم قرآن من مادرم بود و از ایشان مطالب بسیاری فراگرفتم. شرکت در جلسات قرآنی با مادر بستر مناسبی برایم فراهم می‌کرد که بیشتر با قرآن آشنا شوم، خداوند بزرگ را شاکرم بابت این فرصتی که برایم ایجاد شد و مدیون مادرم هستم به خاطر نقشی که در تحکیم این علاقه در من داشت.
دوره نوجوانی چطور گذشت؟
دوره نوجوانی آموزش قرآن را به گروه‌های مختلف کودک و نوجوان شروع کردم و به‌طور متناوب در این حوزه فعالیت می‌کردم، در دوره جوانی هم به‌منظور ادامه تحصیل به لندن آمدم و در راستای انجام‌وظیفه دینی و احساس تکلیف در اینجا (انگلستان) با شرکت در کلاس‌ها و جلسات قرآن و همچنین حلقه‌های قرآنی به مناسبت ماه مبارک رمضان از برکات قرآن کریم بهره‌مند شدم.
زندگی کودکان مسلمان در جوامع غربی چگونه است؟
در جوامع غربی، کودکان و نوجوانانی که خانواده‌های مذهبی دارند وقتی از خانه بیرون می‌آیند با دنیایی کاملاً متفاوت از آنچه در داخل خانه وجود دارد مواجه می‌شوند. باید کمکشان کرد تا این مسیر هویت‌یابی خود را به‌درستی طی کنند و قبل از اینکه ذهنشان با مسائل گمراه‌کننده و آداب غلط سبک زندگی غربی پر شود با مبانی احکام اسلامی رشد کند. آشنا شدن با فرهنگ و آداب و رسوم دینی کمک می‌کند که هویت دینی بچه‌ها به طرز صحیح شکل گیرد.
اجرای سبک زندگی اسلامی در جامعه غربی ممکن است؟
این بچه‌ها قرار است در آینده وارد جامعه غربی شوند بنابراین باید اصول و اعتقادات اسلامی را فرابگیرند که اگر در جامعه با شبهه‌ای مواجه شدند بتوانند آن را به‌درستی بررسی و تحلیل کنند و این میسر نمی‌شود مگر با یادگیری مفاهیم قرآنی و سبک زندگی اسلامی، قرآن تعریفی روشن از سبک زندگی اسلامی به ما انسان‌ها ارائه می‌دهد. ازآنجایی‌که سبک زندگی که در غرب برای بچه‌ها تبیین شده است متفاوت ازآنچه است که ما به آن اعتقادداریم پس‌نیاز است کودکان و نوجوانان خود را با سبک زندگی منطبق بر قرآن آشنا کنیم.
نوجوانان در یادگیری قرآن چه چیزهایی را فرا می‌گیرند؟
بچه‌ها در مسیر یادگیری قرآن این اصول را فرا می‌گیرند که در دین اسلام ملاک ارتباطات در جامعه، فضیلت ایمان و تقوا است که می‌تواند او را در جامعه محفوظ و سالم نگه دارد. این امر به‌عنوان یک گزاره مهم باید در مبانی فکری بچه‌ها تقویت شود که یادگیری و پیاده‌سازی سبک زندگی اسلامی در زندگی‌شان می‌تواند آن‌ها را در بحران‌های موجود در جامعه غربی حفظ کند. در مجموع «خانه از پای‌بست» باید تقویت شود.
نحوه برخورد انگلیسی‌ها با سبک زندگی اسلامی به‌ویژه نگاه به قرآن چگونه است؟
انگلیسی‌ها را در این ارتباط در دو دسته می‌توانم قرار دهم. انگلیسی‌هایی که مسلمان شده‌اند و انگلیسی‌های غیرمسلمان. آن‌ها که به دین اسلام مشرف شده‌اند که خود مشتاقانه برای یادگیری قرآن پیش می‌آیند. ما در جلسات آموزشی خود بچه‌های انگلیسی داریم که مشتاقانه شرکت می‌کنند و سرعت یادگیری خوبی در قرآن آموزی دارند.
در مجموع می‌توان گفت در انگلستان به دلیل وجود حدود چهار درصد مسلمان در این کشور خصوصاً در شهر لندن، فضایی به وجود آمده که انگلیسی‌های غیرمسلمان هم تا حدودی با بعضی از آداب و اصول اجتماعی مسلمانان آشنا شده‌اند. به‌طور مثال در مورد حجاب خانم‌ها اطلاعاتی دارند، با روزه گرفتن مسلمانان در ایام ماه مبارک رمضان و رعایت برخی از مسائل توسط مسلمانان آشنایی دارند، در بعضی موارد در ماه رمضان دیده‌شده که همکاران یک فرد مسلمان که روزه است برای رعایت احترام به او در محل کار به‌صورت عمومی ناهار نمی‌خورند. آن‌ها با نمازخواندن مسلمانان آشنا هستند به‌طوری‌که اگر شرایطی باشد که مسلمانان در فضاهای عمومی نماز بخوانند تعجبی ایجاد نخواهد کرد. آموزش قرآن هم از این امور مستثنا نیست.
مخاطبان شما عموماً از چه قشر و چه سنی هستند؟
قرآن‌آموزان از همه رده‌های سنی هستند از کودکان دبستانی تا نوجوانان و جوانان دبیرستانی که به‌صورت رسمی در مراکز آموزشی قرآن می‌آموزند، همچنین بزرگ‌سالان که در جلسات خانگی حضور پیدا کرده و از آموزه‌های حیات‌بخش قرآن استفاده می‌کنند. در این جلسات نه‌تنها به فنون قرائت قرآن بلکه به امور اخلاق و فرهنگ اسلامی هم پرداخته می‌شود.
آموزش‌ها در چه بخش‌هایی صورت می‌گیرد؟
آموزش‌ها در چهار بخش روخوانی و روان‌خوانی، تجوید، حفظ و اخلاق و تربیت اسلامی برگزار می‌شود. همچنین بچه‌ها در سطوح کلاس اول تا دهم تقسیم‌بندی می‌شوند. در مراکز آموزشی از بچه‌ها آزمون گرفته می‌شود و در سطوح مختلف پذیرفته می‌شوند. علاوه بر این کلاس‌ها برنامه‌های ویژه‌ای به مناسبت‌های مذهبی مثل اعیاد و جشن‌ها و شهادت ائمه اطهار (ع) تهیه و تدارک دیده می‌شود برگزاری این برنامه‌ها با دوره‌ها و فعالیت‌ها در کنار مشغله‌های هفتگی مربیان، انگیزه و نیت قویی را طلب می‌کند.
چه برنامه‌های جانبی در حوزه آموزش قرآن دارید؟
علی‌رغم مشکلاتی که در این مسیر پیش می‌آید مربیانی که آموزش را به عهده می‌گیرند در پی آن هستند که با آموزش و توانمندسازی بچه‌ها خود را به مصداق «فَاسْتَبِقُوا الْخَیْرَاتِ» در قرآن نزدیک کنند. در این دوره‌ها حین تدریس به قرآن آموزان یاد داده می‌شود که تعالیم قرآنی را سرلوحه و الگوی زندگی قرار دهند و در زندگی روزمره خود به‌طور عملی از آن استفاده کنند و ارزش‌گذاری‌ها، شیوه‌های رفتار و عملکرد را بر اساس اصول اعتقادی اسلامی در سبک زندگی خود به‌کار ببرند.
در مراسم مناسبت‌های ویژه، مربیان و مدیران سعی می‌کنند با تهیه برنامه‌های متنوع که بن‌مایه آن‌ها تعالیم قرآنی است مثل مسابقات مختلف، اجرای سرود و تلاوت‌های بچه‌ها، اجرای نمایشنامه، بیان قصه‌های قرآنی، اجرای نمایشنامه، مداحی‌ها و مولودی‌خوانی‌ها که توسط بچه‌ها برگزار می‌شود، تشویق برترین‌ها در انتهای سال تحصیلی و اهدای جوایز، درمجموع زمانی شاد و معنوی را برای بچه‌ها فراهم کنند و به‌این‌ترتیب با ایجاد جذابیت در این دوره‌ها قرآن آموزان را به ادامه این راه تشویق کنند.
استقبال غیر ایرانی‌ها از قرآن چگونه است؟
خوشبختانه خانواده‌های مسلمان در اینجا اشتیاق و علاقه بسیاری برای فرستادن بچه‌ها به کلاس‌های یادگیری قرآن و تربیت اسلامی دارند و به‌وضوح می‌توان مشاهده کرد یکی از عوامل مهم ترغیب و تشویق بچه‌ها والدین آن‌ها هستند. در حقیقت یادگیری قرآن از دغدغه‌های دینی و اسلامی و اعتقادی والدین مسلمان در اینجاست.
فرزندهای خانواده‌های مسلمان از ملیت‌های مختلف مثل پاکستان، هند، انگلستان، فرانسه، چک، آلمان، لبنان، عراق، ایران و افغانستان در این کلاس‌ها حضور دارند. این نکته قابل‌ذکر است که همت سایر اقوام و ملل برای آموزش قرآن در افراد مهاجر در انگلیس خیلی بیشتر از ایرانی‌هاست که این جای تأسف دارد البته ریشه این موضوع به نوع افراد ایرانی مهاجر برمی‌گردد.
هدف شما از برگزاری دوره‌های قرآنی چیست؟
از آنجایی که برای تربیت قرآنی بچه‌ها دو عنصر خانواده و جامعه (محیط زندگی خارج از خانواده) نقش مهمی ایفا می‌کند و با توجه به اینکه بچه‌های مسلمان در غرب از محیط جامعه اسلامی محروم هستند بنابراین رسالت این دوره‌ها در فراهم کردن محیط و اجتماع قرآنی به نظر می‌آید سنگین‌تر باشد.
این دوره‌ها سعی دارند که این خلأ را با ایجاد جامعه‌ای هرچند کوچک‌تر برای اجتماعات بچه‌ها فراهم کنند و با گسترش فرهنگ قرآنی در اجتماعات این‌چنینی به سمت قرآنی شدن رفتارها و کنشگری‌های بچه‌ها در فرایند جامعه‌پذیر شدنشان مؤثر باشند.
رشد تعاملات اجتماعی دینی بچه‌ها در چنین فضای اسلامی می‌تواند جهت صحیح پیدا کند، فرهنگ دینی بچه‌ها در پی قرارگیری در محیط‌های مذهبی تقویت‌شده و این امر به نزدیک شدن فضای فکری اعتقادی بچه‌ها به فرهنگ دینی خانواده کمک می‌کند.
شما چگونه نوجوانان را به قرآن و اسلام ترغیب می‌کنید؟
عصر حاضر دوره رشد سریع رسانه‌های نوین در اشکال مختلف است، با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان در معرض هجوم طوفان اطلاعات و محتواهای رسانه‌های گوناگون قرار دارند لزوم پرورش مبانی اندیشه اسلامی در آن‌ها قویاً احساس می‌شود، رسانه‌های غربی با ارائه محتواهای هدفمند درصدد تأمین منافع خود بوده و با به‌کارگیری جذابیت‌های مختلف از طریق بکار بردن فنون اقناع‌سازی، سعی دارند بر ذهن و روان کودکان و نوجوانان به نفع خود تأثیر بگذارند.
ما در حوزه سواد رسانه‌ای که رشته تحصیلی بنده است، مهارت‌هایی تحت عنوان یادگیری تفکر انتقادی در تحلیل محتوای رسانه‌ای به نوجوانان آموزش می‌دهیم، این مهارت‌ها مخاطبان رسانه را توانمند می‌سازد که بتوانند مخاطب فعال رسانه‌ها باشند و در قبال پیام‌های رسانه‌ای منفعل عمل نکنند، آن‌ها یاد می‌گیرند هر آنچه را که دریافت می‌کنند بدون تفکر و نقد و تحلیل نپذیرند.
تأثیر سواد رسانه‌ای در این میان چه اندازه است؟
در غرب بر آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی در حوزه سواد رسانه‌ای تأکید فراوانی می‌شود و اینکه کودکان و نوجوانان چطور با کسب این مهارت بتوانند خود را از محتواهای مضر برخی رسانه‌ها محفوظ نگه‌دارند؛ اما علی‌رغم این آموزش‌های گسترده، همچنان شاهد معضلات فراوانی در ارتباط با دنیای کودکان و نوجوانان در فضای مجازی هستیم.
سواد رسانه‌ای چه تأثیری بر مبانی اندیشه اخلاقی و اسلامی دارد؟
در عصر حاضر که رسانه‌ها در زندگی ما انسان‌ها رسوخ کرده‌اند، در آموزش تعامل صحیح اخلاقی با محتوای رسانه‌ها جای مفهومی به نام مبانی اندیشه اخلاقی و اسلامی خالی است، در حقیقت تحکیم مبانی اندیشه پیش از آموزش اصول و مهارت‌های تفکر نقادانه رسانه‌ای باید در کودکان و نوجوانان اتفاق بیفتد در مسیر رشد فرزندان ما در حوزه رسانه، تحکیم مبانی اندیشه و خصوصاً برای ما مسلمانان، مبانی اندیشه اسلامی بسیار مهم و در مسیر رشد فرزندان تعیین‌کننده است.
تحکیم مبانی دینی اگر اتفاق نیفتد چه می‌شود؟
اگر تحکیم مبانی اندیشه اتفاق نیفتد بچه‌های ما نمی‌توانند از مهارت‌های تفکر انتقادی در برخورد با پیام‌های رسانه‌ای به طرز صحیحی بهره ببرند. اساساً بچه‌های ما باید به اصولی اعتقاد داشته باشند که به‌عنوان سنگ محکی برای بررسی پیام‌های رسانه‌ای تلقی شود تا بتوانند محتوای رسانه را با این اصول سنجیده و بر اساس ارزش‌های اعتقادی خود به درست و غلط بودن پیام‌های رسانه‌ای پی ببرند و تصمیم بگیرند که آیا آن را بپذیرند یا نه آیا این پیام درست است یا خیر. آن سنگ محک مهمی که به بچه‌های ما، به‌عنوان مسلمانان نسل آینده، کمک می‌کند همان مبانی اندیشه اسلامی است که در سایه تعالیم قرآنی حاصل می‌شود. گره‌گشای مشکلات کنشگری فرزندان ما در فضای مجازی همین‌جاست. تحکیم مبانی اندیشه اسلامی برای بچه‌های ما امری ضروری است.
یادگیری قرآن چه تأثیری در تحکیم مبانی اسلامی دارد؟
یادگیری قرآن اخلاق و تربیت اسلامی تحت لوای مفاهیم قرآنی به نظر بنده در تقویت مبانی اندیشه اسلامی بچه‌های ما حرف اول را می‌زند. تقویت مبانی اندیشه دینی و اسلامی میسر نمی‌شود مگر تحت لوای انس با قرآن و مفاهیم قرآنی. هویت کودک و نوجوانان در سه هفت سال ابتدایی زندگی او شکل می‌گیرد به مصداق این حدیث ارزشمند از امام صادق علیه‌السلام که فرمودند: «احادیث اسلامی را به کودکان و نوجوانان خود بیاموزید پیش از آنکه مخالفان گمراه بر شما پیشی گیرند (و آنان را گمراه سازند)» باید در تسریع امر آموزش تعالیم اسلامی کوشید.
تفاوت فرهنگی چگونه است؟
اصولاً این فضای فکری با توجه به تفاوت محیط زندگی خانوادگی با محیط اجتماعی که بچه‌ها به‌صورت روزمره در آن حضور دارند، درس می‌خوانند، ورزش می‌کنند، تفریح می‌کنند و تعاملات دوستانه دارند باعث ایجاد شکاف‌های عمیقی می‌شود از نوع شکاف فرهنگی اعتقادی بین بچه‌ها و والدین؛ اما حضور بچه‌ها در فضای این کلاس‌ها هرچند به‌صورت یک روز در هفته (آخر هفته) کمک بزرگی به از بین بردن این شکاف اعتقادی فرهنگی کرده و بچه‌ها را در فضای نزدیک به فرهنگ دینی خانواده‌ها نگه می‌دارد. آن‌ها را با این فضا آشنا و مأنوس کرده و به‌این‌ترتیب در محیط خانه و محیط اجتماعی بچه‌ها پیوند ایجاد می‌شود.
در محیط غرب می‌توان فرزندان را از هجمه اخلاق دور کرد؟
این سرمایه بزرگی برای والدین است که بتوانند در محیط غرب فرزندان خود را از هجمه‌های بی‌اخلاقی‌ها، تفکرات و رفتار غیرمذهبی موجود در جوامع غربی مصون و محفوظ نگه‌دارند. بچه‌ها با قرار گرفتن در فضای این‌چنینی به‌خصوص در زمان کمک به برگزاری مراسم ویژه، آداب اجتماعی اخلاقی اسلامی را فرامی‌گیرند و با ادبیات دینی و اسلامی آشنا می‌شوند. شنیدن مکرر واژه‌هایی مثل انشا الله و ماشاالله در گفتگوهای روزانه کودکان و نوجوانان دل‌نشین و دلپذیر است.
قاری قرآن متبحر در انگلیس وجود دارد؟
از دل این‌گونه آموزش‌ها شاهد به ظهور رسیدن قاریان متبحری هستیم که در جامعه مسلمانان اینجا مایه افتخار می‌باشند. افرادی هستند که از ایام نوجوانی در کلاس‌های قرآن شرکت و بعد از چند سال به درجهٔ قاریان ممتاز رسیده و در مسابقات بین‌المللی قرآن شرکت کرده و بعضی صاحب‌امتیاز شده‌اند. یکی از این بزرگواران در مسابقات بین‌المللی در ایران مقام پنجم رو کسب کردند. بعضی از مربیان و مدیران در مقاطع مختلف در این مراکز آموزشی فارغ‌التحصیلان همین دوره‌های قرآنی بوده‌اند که در حال حاضر خود و به تدریس مشغول شده‌اند.
مسابقات قرآنی در انگلیس برگزار می‌شود؟
قابل ذکر است که مرکز اسلامی انگلستان هم همه‌ساله در ماه مبارک رمضان مسابقات قرآن در رشته‌های مختلف برگزار می‌کند که این حرکت از مشوق‌های خوب برای قرآن آموزان از ملل مختلف با مذاهب مختلف اسلامی است. درمجموع ظرفیت کودکان و نوجوانان در این حوزه قابل‌توجه بوده و سرمایه ارزشمندی را ایجاد می‌کند.
واکنش افراد وقتی متوجه می‌شوند قرآن درس می‌دهید، چگونه است؟
با توجه به اینکه رشته تحصیلی بنده در حوزه رسانه است برای بعضی که با من آشنایی ندارند گاهی مایه تعجب است که قرآن هم‌درس می‌دهم ولی درمجموع این قضیه که هر کس برای اعتقادات دینی خود می‌تواند در اجتماع فعالیت‌هایی جدای از حرفهٔ اصلی خود داشته باشد امری غیرمعمول نیست.
خاطره‌ای از این دوران دارید؟
یک نکته جالبی که در این مسیر آموزش با آن مواجه شدم این بود که بعضی از جوانان غیر ایرانی اشتیاق فراوانی داشتند که بعد از اتمام تحصیلات خود در اینجا، برای فراگیری قرآن و اصول و مبانی اسلامی به ایران سفر کرده و در حوزه‌های علمیه در ایران آموزش ببیند. به طبع نیاز به یادگیری زبان فارسی هم دراین‌بین ایجاد می‌شود و این خود فضایی را فراهم می‌کند برای گسترش و آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان.
و کلام آخر؟
در مجموع به نظر می‌آید برگزاری چنین کلاس‌هایی با محوریت قرآن آموزی در تقویت چند موضوع اهمیت دارد که می‌توان به مواردی از جمله برقراری رابطه صحیح اجتماعی در بین کودکان، نوجوانان و جوانان مسلمان مبتنی بر اشتراکات اعتقادی و کم کردن شکاف مذهبی و فرهنگی بین والدین و فرزندان در جوامع غربی اشاره کرد؛ همچنین گسترش دامنه علم و دانش دینی کودکان، نوجوانان و جوانان در جهت حفظ اعتقادات مذهبی خود در محیط مدرسه و گروه همسالان، جهت‌دهی به فرآیند هویت‌یابی دینی و ثبات آن در کودکان، نوجوانان و جوانان درحالی‌که توسط سیستم حکومتی غربی در فرآیند جامعه‌پذیری حرکت می‌کنند نیز قابل توجه است.
